Wady refrakcji
Korekcja okularowa wad refrakcji u dzieci
Zaburzenia widzenia należą do jednych z częściej spotykanych zaburzeń u dzieci, a ich rodzaj i częstość występowania zależy od wieku dziecka. Najczęstszym problemem, z jakim zgłaszają się rodzice z dzieckiem do okulisty są wady refrakcji. Wady refrakcji wystepują wówczas kiedy układ optyczny oka nie skupia równoległej wiązki promieni świetlnych na siatkówce, co powoduje zamglenie widzenia.
Nieprawidłowe wrażenia wzrokowe, będące wynikiem nieskorygowanej lub niewłaściwie skorygowanej wady refrakcji, mogą doprowadzać do wyłączenia jednego oka - rozwinięcia niedowidzenia z nieużywania, a w konsekwencji nieodwracalnych zmian w procesie widzenia. Dlatego właściwe postępowanie w przypadku podejrzewania wady refrakcji, szczególnie u małych dzieci, u których proces rozwoju widzenia jeszcze się nie zakończył jest ważne i wymaga systematycznej kontroli okulistycznej. Dziecko nie powie, że widzi niewyraźnie, ponieważ nie zdaje sobie sprawy z tego jak powinno widzieć prawidłowo. Będzie robić jednak wszystko by poradzić sobie z kłopotami ze wzrokiem.
Objawem wady refrakcji u małego dziecka może być mrużenie i tarcie oczu, podchodzenie do telewizora, przybliżanie książek do twarzy, niechęć do pracy z bliska. Ciężko jest wykryć u dziecka wady wzroku, bowiem oko ma zdolność akomodacji i przystosowuje się do warunków, w których się znajduje. Nieleczona wada wzroku może spowodować kłopoty z czytaniem, pisaniem, a nawet nadpobudliwość w przypadku dzieci małych. Należy pamiętać, aby nie lekceważyć objawów. Badanie powinno być przeprowadzone jak najszybciej, niezależnie od wieku pacjenta, szczególnie, gdy pojawi się zezowanie. Czekanie, aż dziecko będzie starsze, lepiej współpracujące, jest błędem i może prowadzić do utrwalenia zeza lub niedowidzenia, a w konsekwencji do braku widzenia obuocznego.
Przed rozpoczęciem badania dziecka ważny jest dokładny wywiad. Występowanie wady refrakcji, zeza lub niedowidzenia u innych członków rodziny może sugerować istnienie podobnego problemu u dziecka. Zawsze należy brać pod uwagę współistnienie innych schorzeń. Wady refrakcji często występują w zespole Downa, stanach po porażeniach okołoporodowych, wcześniactwie (szczególnie stan po leczeniu retinopatii wcześniaków - krioterapia, laser zdecydowanie zwiększa ryzyko wystąpienia wady wzroku).
Najczęściej obserwowanymi wadami refrakcji u małych dzieci jest nadwzroczność i astygmatyzm nadwzroczny. Krótkowzroczność zwykle pojawia się dopiero w okresie szkolnym. Wady refrakcji:
Dalekowzroczność – jest najczęściej występującą wadą wzroku u dzieci. Dziecko przychodząc na świat ma niewielką nadwzroczność, która szacuje się na ok. +2,+3 dioptrie i z czasem maleje, niestety nie u wszystkich dzieci. Powodem tego jest to, że gałka oczna jest zbyt krótka lub rogówka zbyt płaska, a ostry obraz powstaje za siatkówką. Dziecko z nadwzrocznością bardzo dobrze widzi obiekty od niego oddalone, natomiast niewyraźne są rzeczy znajdujące się blisko. Dziecko nie przepada za zabawami, które wymagają od niego skupienia się na szczegółach, może skarżyć się na bóle głowy. Okulista decyduje czy wada jest na tyle mała, że sama się wyrówna, czy konieczna jest korekcja okularowa plusowa.
Krótkowzroczność – pojawia się zazwyczaj około 7-8 roku życia, a potem około 12-13 roku życia, gdy dziecko coraz częściej pracuje swoim wzrokiem. Przy krótkowzroczności gałka oczna jest zbyt długa lub rogówka zbyt wypukła i za mocno załamuje światło. Ostry obraz powstaje przed siatkówką. Dziecko z krótkowzrocznością widzi wyraźnie przedmioty znajdujące się blisko natomiast słabiej przedmioty znajdujące się dalej. Malec mruży oczy, gdy chce zobaczyć coś, co znajduje się daleko, często siada blisko telewizora.W tej wadzie zalecane są okulary minusowe.
Astygmatyzm – najczęściej jest wadą wrodzoną spowodowaną nieprawidłowym kształtem rogówki. Dziecko widzi zarówno z bliska jak i z daleka obraz niewyraźny i zniekształcony. Dziecko bardzo często mruży oczy i obraca główkę w różne strony po to by widzieć wyraźniej. Szczególnie męczy go przyglądanie się przedmiotom znajdującym się blisko. W tej wadzie konieczne są okulary ze szkłami cylindrycznymi.
Różnowzroczność – wada ta występuje rzadko u dzieci. Polega ona na tym, że jednym okiem dziecko widzi całkiem dobrze, a w drugim jest wada. Między jednym, a drugim okiem może być duża różnica. Oko słabsze widzi źle i przekazuje do mózgu niewyraźny obraz. Po pewnym czasie mózg zaczyna odrzucać niewyraźny obraz i wykorzystuje tylko ten ze zdrowego oka. U niektórych dzieci rozwija się zez, oko które nie pracuje ucieka. W przypadku tej wady konieczne są okulary korekcyjne i zasłanianie dobrze widzącego oka, by zmusić do pracy słabsze oko.
Zez – nieprawidłowe ustawienie gałek ocznych, wada która może być ukryta lub jawna. Zez powinien być leczony jak najwcześniej po wykryciu, tak by u dziecka mogło rozwinąć się prawidłowe widzenie obuoczne. Najczęściej oko ucieka do nosa (zez zbieżny), lub do skroni (zez rozbieżny). Każdy rodzaj zeza u dziecka powyżej 8 miesiąca życia wymaga ustalenia jego przyczyny oraz wdrożenia odpowiedniego leczenia. Najlepszym sposobem korekty wady refrakcji u dzieci są okulary. Dobór odpowiednich okularów, już w 1-2 roku życia pomaga wyrównać wadę wzroku szczególnie w przypadku zeza u dzieci.
Korekcyjne szkła okularowe pozwalają na uzyskanie prawidłowego, wyraźnego widzenia w przypadku występowania wady wzroku. Korekcja okularowa u dzieci wymaga stosowania szkieł lekkich, nietłukących się, a także bardzo starannego doboru oprawek. Najlepsze są oprawki lekkie mające giętkie i sprężynujące zauszniki. Są one najbardziej stabilne i nie przemieszczają się podczas ruchu. Okulary nie zmniejszają wady wzroku, a jedynie pozwalają dobrze widzieć mimo występującej wady. Jednakże ich brak w nieprawidłowym funkcjonowaniu wzrokowym dziecka zaburza harmonijny jego rozwój zarówno poznawczy, jak i ruchowy. W przypadku małych dzieci okulary ukazują świat w sposób rzeczywisty, a nie zniekształcony. Systematyczna korekcja okularowa i zalecenia okulisty są w stanie zapewnić dziecku ochronę narządu wzroku podczas intensywnego wysiłku w trakcie nauki czy spędzania czasu przed telewizorem i komputerem, a jednocześnie zapobiegają pogorszeniu widzenia.
mgr Kinga Dołgoruki
terapeuta widzenia
